Περιβαλλοντική αξιολόγηση των ρεμάτων της Αττικής. Η περίπτωση της Πικροδάφνης

Α. Σερεσλή, Περιβαλλοντική αξιολόγηση των ρεμάτων της Αττικής. Η περίπτωση της Πικροδάφνης, MSc thesis, 121 pages, Μάρτιος 2014.

[doc_id=1437]

[Ελληνικά]

Το νερό αποτελεί ύψιστο αγαθό για τον άνθρωπο. Από τα αρχαία χρόνια, σε όλους τους πολιτισμούς, το υδάτινο στοιχείο αποτέλεσε πηγή ζωής και άνοιξε δρόμους για την ανάπτυξη όλων των εκφάνσεων του ανθρώπινου πολιτισμού (εμπόριο, τέχνες, φιλοσοφία, αστρονομία κ.ά.). Οι άνθρωποι από πολύ νωρίς εκτίμησαν την αξία του, για το λόγο αυτό οι ποταμοί, τα ρέματα και οι χείμαρροι θεοποιήθηκαν και λατρεύτηκαν, ως ύψιστο ζωτικό στοιχείο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι αξιόλογοι αρχαίοι πολιτισμοί άνθισαν στις όχθες κάποιου μεγάλου ποταμού. Ο ελληνικός πολιτισμός άνθισε σε ένα σχετικά ξηρό κλίμα, σε περιοχές που δε διέθεταν σημαντικούς υδατικούς πόρους. Τα υφιστάμενα ποτάμια ήταν ανεπαρκή για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων, οπότε, από πολύ νωρίς, γεννήθηκε η ανάγκη διαχείρισης των υδατικών πόρων. Τα υδραυλικά έργα στην αρχαία Αθήνα υπήρξαν πολλά και αξιοθαύμαστα. Αρκετά από αυτά διατηρούνται και λειτουργούν ακόμα και σήμερα. Η οικιστική εξέλιξη της Αθήνας από την ίδρυση του Νεοσύστατου Ελληνικού Έθνους έως σήμερα έχει επηρεαστεί άμεσα από τις μεγάλες ιστορικό-κοινωνικό-οικονομικές μεταβολές που έλαβαν χώρα. Η μεταφορά της πρωτεύουσας του Ελληνικού κράτους στην Αθήνα το 1834, η ανταλλαγή των πληθυσμών ως απώρρεια της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922, ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και ο Ελληνικός Εμφύλιος άλλαξαν τελείως τα ποσοτικά μεγέθη των πληθυσμών και των αναγκών τους, με αποτέλεσμα την άναρχη και απρογραμμάτιστη επέκταση της πόλης. Κατά τη διαδικασία αυτή πολλά ρέματα εκτράπηκαν, μπαζώθηκαν, μετατράπηκαν σε αποχετευτικούς αγωγούς ή καλύφθηκαν από τμήματα του οδικού δικτύου. Η σημερινή εικόνα της Αττικής δε θυμίζει σε τίποτα την παλιά, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του δικτύου των ποταμών και ρεμάτων της έχει καλυφθεί. Η σημασία των ρεμάτων για τις αστικές περιοχές είναι πολύ μεγάλη, καθώςαυτά αποτελούν τους φυσικούς αποδέκτες των νερών της βροχής και παρέχουν αντιπλημμυρική προστασία, έλκουν πληθώρα ειδών χλωρίδας και πανίδας στην κοίτη τους και στις παραρεμάτιες περιοχές, επιδρούν θετικά στις συνθήκες του μικροκλίματος των περιοχών και μειώνουν την ατμοσφαιρική και ηχητική ρύπανση, ανανεώνοντας την ατμόσφαιρα. Από οικονομικής πλευράς, τα ρέματα, με την κατάλληλη συντήρηση και διατήρησή τους από την πολιτεία, αποτελούν έναν πολύ οικονομικό τρόπο δημιουργίας αστικού χώρου πρασίνου και έλξης τουριστών. Επιπλέον,μπορούν να ενισχύσουν την εκπαιδευτική και κοινωνική συνιστώσα, καθώς λειτουργούνως έναυσμα για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις εθελοντισμού και προστασίας τους, κοινωνικής συναναστροφής, επικοινωνίας και αναψυχής, αλλά και να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αισθητική αναβάθμιση του υποβαθμισμένου αστικού τοπίου και την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων του. Τα προβλήματα που προκύπτουν από τη μη σωστή διαχείριση των ρεμάτων στην Αττική είναι πολλά και πηγάζουν κυρίως από τον ανύπαρκτο ή ελλιπή χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά και από τον κατακερματισμό των αρμοδιοτήτων των φορέων που κατά καιρούς διαχειρίζονται τα ρέματα και δυσκολεύουν την υλοποίηση οποιουδήποτε έργου. Αν συνδυάσουμε τα παραπάνω και με τις υψηλές συγκεντρώσεις πληθυσμού και δραστηριοτήτων που προκαλούν αυξανόμενη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, λόγω ατμοσφαιρικής και υδατικής ρύπανσης, μιλάμε για διττή διατάραξη της ισορροπίας των υδάτινων οικοσυστημάτων: υδραυλική και φυσική. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι προσέγγισης και επίλυσης του προβλήματος. Η υδραυλική προσέγγιση αποσκοπεί στην πρόληψη και προστασία των παραρεμάτιων περιοχών από τις συνέπειες της απρόβλεπτης βροχόπτωσης, μέσω ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στη λεκάνη απορροής και διάσωσης των εναπομείναντων ρεμάτων, ενώ, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική προσέγγιση, αυτό που κυρίως πρέπει να γίνει είναι η συνειδητοποίηση του ενιαίου χαρακτήρα του ρέματος, η προστασία της φυσικής του οντότητας και η αξιοποίησή του ως φυσικό στοιχείο εντός της πόλης. Η μελέτη περίπτωσης αφορά ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα υποβαθμισμένου αστικού ρέματος, του ρέματος της Πικροδάφνης, το οποίο πηγάζει από τους δυτικούς πρόποδες του Υμηττού και εκβάλει στο Σαρωνικό κόλπο, διασχίζοντας ένα εξαιρετικά πυκνό αστικό ιστό. Αποτελεί ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα ρέματα της Αττικής που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα στοιχεία της φυσικότητάς του, παρόλες τις σημαντικές ανθρωπογενείς αλλοιώσεις που έχει υποστεί. Συγκεκριμένα, μελετάται το ανοιχτό τμήμα του ρέματος, κατάντη της Λεωφόρου Βουλιαγμένης, όπου μετά από μελέτη του ιστορικού των μελετών παρεμβάσεων, αλλά και επιτόπια παρατήρηση και καταγραφή, σημειώνονται διάφορα προβλήματα: υδραυλικής ανεπάρκειας, αστάθειας των πρανών, ρύπανσης από ανεξέλεγκτη απόθεση λυμάτων και μπάζων και οικολογικής ανισσοροπίας. Οι παρεμβάσεις που προτείνονται έχουν ήπιο και αντιστρεπτό χαρακτήρα και εστιάζουν τόσο στην υδραυλική αποκατάσταση του ρέματος και την αποτροπή της πλημμυρικής επικινδυνότητας, όσο και στην προστασία του οικοσυστήματος, την απορρύπανση και την αισθητική αναβάθμιση των παραρεμάτιων περιοχών, αλλά και του λεκανοπεδίου ως ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο.

PDF Πλήρες κείμενο (11915 KB)

PDF Συμπληρωματικό υλικό: