Εσωτερικά δίκτυα ύδρευσης στη Ρωμαϊκή Εποχή - Η περίπτωση της Αθήνας

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο αποτελεί ένα έργο, που μετρά σχεδόν 2000 χρόνια από την ολοκλήρωση της κατασκευής του. Το εξωτερικό υδραγωγείο του έργου, έχει ακόμη την ικανότητα να μεταφέρει νερό από τις πηγές της Πάρνηθας, στην πόλη της Αθήνας. Έχει μελετηθεί αρκετά, ώστε να γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την λειτουργία του. Αντιθέτως, το δεύτερο μέρος του έργου, δηλαδή το δίκτυο διανομής εντός της πόλης, παραμένει ένα πεδίο εντελώς ανεξερεύνητο μέχρι τώρα , από τους επιστήμονες μηχανικούς. Έτσι η παρούσα διπλωματική, εξετάζει αυτό το ελάχιστα μελετημένο, εσωτερικό δίκτυο. Επιπρόσθετα, εξετάζεται το δίκτυο της Πομπηίας, σαν μια δεύτερη περίπτωση ρωμαϊκού εσωτερικού δικτύου ύδρευσης. Με αυτόν τον τρόπο, στο παρόν κείμενο παρατίθενται δύο ρωμαϊκά εσωτερικά δίκτυα ύδρευσης που διέφεραν σημαντικά, δεδομένου ότι το πρώτο λειτουργούσε με βαρυτική ροή και το δεύτερο με ροή υπό πίεση. Προκύπτει ωστόσο, ότι τα βασικά σημεία της λειτουργίας τους και η διάταξη τους, είναι κοινά. Συμπεραίνεται επίσης, ότι τα δίκτυα αυτά κάλυπταν τις ανάγκες των πόλεων λειτουργώντας με συνεχώς τρεχούμενο νερό, χωρίς να υπάρχει η λογική της αποθήκευσης. Στα πρώτα δύο κεφάλαια γίνεται μια αναδρομή στην εξέλιξη της υδραυλικής επιστήμης και τεχνογνωσίας μέσα στα χρόνια και στους διάφορους πολιτισμούς. Επιπλέον, παρουσιάζεται ότι επικρατούσε σε σχέση με την υδροδότηση της αρχαίας Αθήνας, πριν την κατασκευή του Αδριάνειου υδραγωγείου. Κατόπιν, παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία των ρωμαϊκών λουτρών, μιας και πρόκειται για το σημαντικότερο παραλήπτη των ρωμαϊκών δικτύων διανομής, που δεν υπήρχε πριν απ’ αυτά. Ειδικότερα στην Ενότητα 2.4, περιλαμβάνονται τα βασικά χαρακτηριστικά του δικτύου διανομής της Πομπηίας, έτσι όπως αυτά αναδείχθηκαν μέσα από την πληθώρα των αρχαιολογικών ευρημάτων. Στο τέλος της ενότητας, χρησιμοποιώντας εξισώσεις που ισχύουν για τους μολύβδινους, υπό πίεση αγωγούς της πόλης, πραγματοποιείται ο υπολογισμός των παροχών μιας σειράς αγωγών και παραληπτών. Προέκυψε έτσι, ότι ένα από τα μεγαλύτερα ρωμαϊκά λουτρά που έχουν διασωθεί, τα Στάβια, με έκταση 2400 m2, κατανάλωναν 271000 L ημερησίως. Επειδή το δίκτυο διανομής της ρωμαϊκής Αθήνας δεν είναι καθόλου μελετημένο, χρειάστηκε στο Κεφάλαιο 3, να συγκεντρωθεί το σύνολο των ευρημάτων που σχετίζονται με τα υδραυλικά έργα του Αδριάνειου εντός της πόλης. Τα ευρήματα αυτά ταξινομήθηκαν με βάση τα κοινά τους χαρακτηριστικά. Επιπρόσθετα τοποθετήθηκαν στο Google Earth, χρησιμοποιώντας τις διευθύνσεις στις οποίες βρέθηκαν και περιλαμβάνονται στα αρχαιολογικά δελτία των ανασκαφών. Από τα χαρακτηριστικά και το είδος των ευρημάτων συμπεραίνετε ότι, στο δίκτυο της Αθήνας η ροή ήταν βαρυτική. Πραγματοποιούνταν σε κλειστές διατομές με ελεύθερη επιφάνεια. Επίσης με βάση τα ευρήματα, τα δίκτυα διανομής των δύο πόλεων, Αθήνας και Πομπηίας, παρόλο που διέφεραν σημαντικά, ακολουθούσαν αμφότερα την τυπική διάταξη των ρωμαϊκών εσωτερικών συστημάτων ύδρευσης. Στο τελευταίο κεφάλαιο, η βάση δεδομένων του Google Earth μετατράπηκε σε αρχείο raster ώστε να απεικονιστεί σε περιβάλλον GIS. Παράλληλα, με δεδομένο εισαγωγής το Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους της Αττικής, παράχθηκαν αρχεία vector και raster, απαραίτητα για την κατανόηση και ανάλυση της βαρυτικής ροής των αγωγών του δικτύου. Έτσι, απεικονίζονται σε αυτό το κεφάλαιο οι τρείς κύριοι κλάδοι που μετέφεραν το νερό από το Λυκαβηττό στις παρυφές της πόλης και η διακλάδωση ενός εξ αυτών στην περιοχή της Αδριάνειας επέκτασης. Στο τέλος του κεφαλαίου, μέσω των εξισώσεων manning που ισχύουν για αγωγούς με ελεύθερη επιφάνεια, υπολογίστηκαν τα μεγέθη της παροχής Q (L/s) και της ταχύτητας V (m/s) για τους αγωγούς που χαράχθηκαν. Η ροή εντός αυτών, όπως προέκυψε, ήταν υποκρίσιμη.