Προτάσεις χωρικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ένταξη των έργων ανανεώσιμης ενέργειας στο ελληνικό τοπίο

Τις τελευταίες δεκαετίες τα έργα υποδομής επεκτείνονται όλο και περισσότερο προς τις ορεινές και τις νησιωτικές περιοχές, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Η επέκταση αυτή προκαλεί κοινωνικές αντιδράσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, αποδίδονται και στις επιπτώσεις των έργων αυτών στο τοπίο. Στην παρούσα εργασία, προτείνονται βελτιώσεις στον χωρικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των έργων ΑΠΕ με στόχο (i) την απομείωση των επιπτώσεων τους στα φυσικά και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των ελληνικών τοπίων και (ii) τη μείωση των σχετικών κοινωνικών εντάσεων αλλά και των επακόλουθων αναπτυξιακών δυσκολιών. Ένας βασικός περιορισμός που δυσχεραίνει μέχρι στιγμής την πρόοδο στον τομέα της ένταξης των έργων στο τοπίο είναι η ελλιπής επιστημονική αξιολόγηση των επιπτώσεων των διαφορετικών τύπων τους. Η έλλειψη αυτή δημιουργεί αβεβαιότητα τόσο ως προς τις μεθόδους που πρέπει να εφαρμοστούν για την μετρίαση των επιπτώσεων όσο και ως προς το κατά πόσο οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών είναι δικαιολογημένες. Αναγνωρίζοντας αυτό το πρόβλημα, το πρώτο βήμα της εργασίας είναι η κατάταξη των τριών βασικών τύπων έργων ΑΠΕ που συναντώνται στην Ελλάδα ως προς τις τοπιακές τους επιπτώσεις. Για το σκοπό αυτό, αναλύεται η διεθνής βιβλιογραφία καθώς και βάσεις δεδομένων από υλοποιημένα έργα, δίνοντας έμφαση σε τρεις παραμέτρους των έργων: την χρήση γης, την οπτική επιρροή και την κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις τους. Με βάση τα συμπεράσματα της αρχικής θεωρητικής ανάλυσης διαμορφώνονται δυο διαφορετικές μεθοδολογίες μετρίασης των επιπτώσεων των έργων. Η πρώτη αφορά τα έργα για τα οποία αναγνωρίστηκε ως σημαντική η παράμετρος της οπτικής όχλησης, δηλαδή κυρίως τα αιολικά αλλά και τα φωτοβολταϊκά έργα. Σε αυτά τα έργα δίνεται έμφαση στον χωρικό σχεδιασμό για την μείωση της ορατότητάς τους από περιοχές υψηλής τοπιακής αξίας, μέσω της αξιοποίησης μιας νέας μεθόδου αντίστροφης ανάλυσης ορατότητας. Για τα υδροηλεκτρικά έργα, τα οποία και επιδέχονται αρχιτεκτονική επεξεργασία, προτείνεται η εφαρμογή αρχιτεκτονικών μελετών, η οποία με βάση τη διεθνή εμπειρία βελτιώνει το τοπιακό αποτύπωμα τους, χωρίς να έχει απαραίτητα υψηλές τεχνικές και οικονομικές απαιτήσεις.