Αρχαία ελληνική επιστημονική πρόοδος και νεότερες επιστημονικές οπισθοδρομήσεις

Η παρακμιακή εποχή μας, με την αντικατάσταση του ορθολογισμού από την κατ’ ευφημισμό «πολιτική ορθότητα» και με το προωθούμενο ρεύμα ακύρωσης του πολιτισμού (cancel culture) χαρακτηρίζεται επίσης από τη διαστρέβλωση των κλασικών αξιών και την απαξίωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Σε αυτή φαίνεται να έχει πρωτοστατήσει ο Bernard Russell με την αλαζονική λοιδορία του προς τον Αριστοτέλη, η οποία έχει άκριτα μεταφερθεί ακόμη και σε βιβλία υδρολογίας.

Η πραγματικότητα όμως είναι ότι στην Αρχαία Ελλάδα όχι μόνο γεννήθηκε και ανδρώθηκε η επιστήμη, αλλά και ορίστηκε και διαχωρίστηκε από ψευδεπίγραφα όπως η σοφιστεία που ο Σωκράτης την εξίσωνε με την πορνεία. Ειδικά ο Αριστοτέλης έλυσε το πρώτο γεωφυσικό επιστημονικό πρόβλημα που τέθηκε ως τέτοιο από τον Θαλή, το πρόβλημα των πλημμυρών του Νείλου—δηλαδή γιατί αυτές συμβαίνουν το καλοκαίρι. Η ορθή εξήγηση του Αριστοτέλη, που επιβεβαιώθηκε με επιστημονική αποστολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αιθιοπία, πολεμήθηκε και εν τέλει ξεχάστηκε, αντικαθιστώμενη από μοντέρνες μυθικές θεωρίες. Η ξεχασμένη ορθή θεωρία έπρεπε να ξαναανακαλυφθεί, κάτι που συνέβη μόνο στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ιδιαίτερα, σήμερα έχει ξεχαστεί ο ρόλος της επιστήμης ως αναζήτησης της αλήθειας, με απόλυτη ανεξαρτησία σκέψης και χωρίς δεσμεύσεις, ενώ διάφορα σοφιστικού τύπου ψευδεπίγραφα παρουσιάζονται ως επιστήμη εξυπηρετώντας πολιτικο-οικονομικά συμφέροντα και ιδεολογίες (πρβλ. κλιματική κρίση και διαχείριση πανδημίας).

Όλα αυτά είναι παρακμιακά χαρακτηριστικά. Συνεπώς, η μελέτη των αρχαίων επιστημονικών πρακτικών και η επανεξέταση των αξιών που αναπτύχθηκαν στην ελληνική αρχαιότητα είναι ένα αποτελεσματικό αντίδοτο κατά της σύγχρονης παρακμής.